Азыр Нарын-Сырдарыядагы көпүрөлөр “укмуш” бир кубулуш эмес. Алар Сан-Францискодогу Алтын Гейт же башка белгилүү көпүрөлөр сыяктуу даңазаланбайт. Эч кандай идеологиялык функцияларды аткарышпайт, туристтик жайларга дагы кирбейт. Алар биринчи кезекте инфраструктуралык объектилер катары иштөө үчүн курулган.
Бул жомок суунун ханышасы Танаис жана анын суу жээгинде өскөн Тал дарагына болгон сүйүүсү жөнүндө. Бир күнү Танаис ойгонуп, сүйүктүүсү Талды адаттагыдай өсүп турган жеринен таппай калат. Эмне кылаарын билбей, ал аны издеп жөнөйт, алыс аралыкка агат, күрүчүн сугарууга бургусу келген адамдар менен күрөшөт. Танаис досторуна жолугат, камыштар менен жолугушат. Акыры бир кичинекей кызга жолукканда, ал Танаиске дарактар баспаган үчүн Тал качып кете албай тургандыгын айткан. Анда кандай себеби болгон, Тал кайда? Кайгырган Танаис менен кийин эмне болду?
Питер Кьюсак
Аудио
Суушталган аудиолор «Арал деңизинин жана Нарын дарыясынын окуялары» көркөм долбоорунун бир бөлүгү. Аталган долбоордо Арал деңизинин 1960-2018-жылдардагы тарыхы, деңиз соолуп, Анан кайра толо баштаганын изилдейт. Нарын суусу Аралга акканы үчүн, Нарындын да тарыхы маанилүү. Питер Кьюсактын долбоору суунун, деңиздин үн-добуштарына арналган. Питердин негизги суроосу болуп “Суунун үнүн угуп, суу кандай колдонулуп, же кордолуп жатканын билсек болобу?” эсептелинет.
Тынарбек Керимбеков
Тома Сербан Пейу, Алис Хилл
Видео
“Виртуалдык суу” анимациясы – Арал деңизинин суусунун агымын камтыган карта. Виртуалдык суу деп аталып, бул пахта чарбачылыгына, суугатка кеткен суулардын агымын чагылдырат. 1960-жылдан 2016-жылга чейин айыл-чарба багытында ашкере колдонулган суу Арал деңизинин кургашына алып келген. Тома Пейу жана Алис Хилл анимация үчүн пахта жана суугатка тиешелуу маалыматты колдонушкан. Пахта ири экспорттолуучу өнүм болгондуктан, анын суугарууга кеткен суулардын маалыматына көңүл бурушкан. Анимациядагы нурлар пахта талааларына бурулган суунунун көөлөмүн билдирет. Суунун “миграциясына” көз салсак, ал адамдардын миграциясын да чагылдырабы деген ой пайда болот.
Айбек Самаков, Зуля Есентаева, Нарынбек, Динара Каныбек кызы
Жасалма
Сырдарыянын аягында өмүр сүргөн элдин тиричилигинде жана үнөмиятында суу боюнда жыш болуп өскөн камыш өзгөчө орунду ээлейт. Жайында орулган камыш малга тоют катары колдонулат. Жергиликтүү диалектте “пшен” деп аталат. Кышында орулган камыш болсо, курулушта колдонулат. Кышкы камышты тыгыз боо кылып байлгандан кийин, ошол боолор “пашын”, же “шом” деп аталат. Үйлөрдүн дубалдарын пашын менен толтурушат, же кыдырата тизип, кашаа да жасаса болот.
Continue reading
