Казалы

Казалы району Кызылорда аймагында, Сырдарыянын төмөнкү агышында жайгашкан. Райондун калкы 80 минди түзөт, анын көбү райондун борборунда, Айтеке Би шаарчасында өмүр сүрөт. Жергиликтүү үнөмиятка темир жолдун салымы чоң. Элеттеги эл шалы өстүрүп, мал багып, балык кармап, камыш чаап жана жашылча-жемиш өстүрүп, тиричилигип кылат.  

Сырдарыянын суулары айыл чарбада колдонулат. Эки миңинчи жылга чейин, жергиликтүү калктын ичкен суусу да дарыядан келчү. Баскара айылында 1963-1970-жылдары салынган Казалы тосмосу дарыянын суусун каналдарга жана арыктарга буруп турат. Арык-каналдардын көбү Советтик доорго чейин Кичи Жүздүн уруу-тайпалары тарабынан казылган. Совет доорунда алар тереңдетилип, кеңейтилген. 

Сырдарыяга жакын жайганшкан жерлер “сыр” деп аталса, түндүк жактагы Каракум талаасы “кыр” деп аталат. Түштүк жактагы кумдар Кызылкум деп аталат. “Сыр” жана “кыр” деген сөздөр жергиликтүү элдин маданий өзгөчүлүктөрүн, тиричиликти сүрөттөгөндө жана тамашаларда да колдонулат.   

Сырдарыяны ар ким ар кандай сүрөттөшү мүмкүн. Жалпы деңгээлде дарыя “табигый” болуп сүрөттөлгөнү менен, жергиликтүү деңгээлде дарыя көптөгөн ирригациялык каналдарды суу менен толтуруп, “табигый-техникалык” тутум катары сүрөттөлөт. Жергиликтүү калк дарыядагы инфраструктураны курууну колдойт. Ошону менен бирге, мындай курулуш дарыядагы суунунун азайышына алып келгенин айтып келет. Суусу толуп, ташып турган дарыяга элдер көбүрөөк сый-урмат көрсөткөнүн айтып, дарыянын суусу аз кезде, аны эл көрбөй калганын айтышат. Оозеки тарыхта кургакчылык менен суу ташыган учурлар тууралуу окуялар сакталып калган.